Inženjer brodogradnje Vitomir Vujović je u svojoj radionici „Plaforma” na Prčanju u sklopu projekta „Baština i obrazovanje” povodom „Dana evropske baštine”, objasnio djeci uzrasta do šestog razreda kako se pravi drvena barka tipa „pasara”, pokazao mašine koje koristi, govorio o tradiciji koja se danas čuva, a uz specifičnog bokeškog rječnika. Naučio je zanat gledajući kao dijete kako to radi majstor Anto Pilastro, a kasnije se usavršavao kroz školovanje.
Objasnio je da prastari naziv za brodograditelja – „proto” znači „majstor od teslice”, koji je znanje prenosio potomcima. Kalafat je naziv majstora koji je radio oplatu, a šegrt je obavljao sve ostale radnje. Naziv „barkariol”, sa kojim se često brka zanat brodograditelja, stari je naziv za današnjeg „skipera”. Naglasio je da postoji „zajednički prastari jezik – lingua franca”, prepun živopisnih naziva (romanizama) iz čamčarskog zanata, koji upotrebljavaju i Bokelji, ali da danas ne postoji pomorski normirani jezik, kojim bi se objedinili svi ti nazivi u jedan rječnik.
– Osnovni dio svake barke je ovaj uzdužni - kobilica (kolumba), ostalo su rebra, koja čine oblik drvene barke, a da ne bi voda ulazila između rebara, preko njih dolazi oplata. Na pramcu (provi) imamo jednu statvu, na krmi imamo krmenu ploču, na koju se šarafi oplata i to daje oblik drvenoj barci, a na sve to dođu klupe za sjedenje, a na dnu dođu „pajuli” ili pod, objasnio je Vujović i dodao da su murva (dud), hrast, česovina, brijest, mahagoni, tikovina, bor, munika, po kvalitetu najbolje vrste za izradu dijelova barke.
– S obzirom da je brodograditeljski – kalafatski zanat već zaštićen kao nematerijalno dobro Crne Gore, namjera nam je da pokrenemo proces zašite drvenih barki kao materijalnog dobra naše maritimne kulture, kao što je drveni čun na Skadarskom jezeru. Drugi cilj nam je da se vlasnici drvenih barki oslobode svih poreza i taksi (ili makar da se smanje), nema potrebe da se barka od 180 godina registruje svakih par godina, kao da se vlasnicima istih, prvenstveno obezbijedi mjesto u mandraćima, privezištima, pontama, mulima, lučicama. Takođe, da se zaštite i „tiraduri”, prostori gdje se te barke mogu vaditi iz mora da bi se reparisale, a to su radili „maranguni” ili „tišleri”. Tu su i „baškarići”, skalini ka mandraću, „bitve”, koje su stare stotinama godina, poručio je Romeo Mihović, predsjednik NVO „Kamelija” Stoliv, koji promoviše drvene barke kroz manifestaciju „Kamel trophy”. O značaju brodograditeljske tradicije govorili su i Vinko Vujović i Zoran Nikolić. Pokaznu radionicu su osmislile poslenice Pomorskog muzeja Crne Gore i kotorske Biblioteke i čitaonice, koje su za učesnike organizovale prevoz brodićem.
– Oni su presrećni, jedva su čekali da se ukrcaju na brod, da vide okolinu, jer nemaju priliku da ovako obiđu zaliv, trebalo bi da to bude češće, lijepo je i korisno da čuju o graditeljskoj tradiciji, a da ih mi poslije ispitamo. Ova djeca su željna druženja i novih saznanja, kazala nam je Dragana Rašović, medicinska sestra, koja je pratila djecu iz Dječjeg doma Bijela.
M.D.Popović

---